ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ - ΧΡΥΣΟΜΑΛΛΟ ΔΕΡΑΣ
Όπως είναι γνωστό, η ανακάλυψη των μετάλλων και η ανάπτυξη της μεταλλουργίας συνδέεται με την πρώιμη και η μέση εποχή του Χαλκού. Η ανάπτυξη των τεχνικών για την επεξεργασία των μετάλλων, όπως ήταν φυσικό πέρασε στη σφαίρα του μύθου και αποδόθηκε στους θεούς και τις θεότητες της μεταλλουργίας. Με τις μετακινήσεις των πρώτων μεταλλουργών στο Αιγαίο, προκειμένου να βρουν νέες πηγές πρώτης ύλης και πρόσφορες αγορές συνδέονται την ύστερη εποχή του Χαλκού οι δύο πανελλήνιες εκστρατείες, η Αργοναυτική και η Τρωική, καθώς επίσης και ο αποικισμός της Κύπρου και της Μιλήτου. Οι μυθολογικές παραδόσεις της εκστρατείας των Αργοναυτών στη Κολχίδα φαίνεται ότι έχουν έναν ιστορικό πυρήνα της επέκτασης του Μυκηναϊκού εμπορίου με στόχο τη διακίνηση μεταλλουργικών προϊόντων και την αναζήτηση πρώτων υλών.
Η Αργοναυτική εκστρατεία είχε ως αφορμή το όνειρο που είχε δει ο Πελίας, ο βασιλιάς της Ιωλκού. Είχε εμφανιστεί ο Φρίξος στον ύπνο του προτρέποντάς τον να φέρει πίσω την ψυχή του και το χρυσόμαλλο δέρας από την Κολχίδα στην Ιωλκό. Ο Πελίας ανέθεσε την δύσκολη αποστολή του επαναπατρισμού του χρυσόμαλλου δέρατος στον ανιψιό του, τον Ιάσονα. Εκείνος αποδέχθηκε την πρόκληση και ανέθεσε στον Άργο την κατασκευή του πλοίου του, της Αργούς. Η Αθηνά προσάρμοσε μάλιστα στο ακρόπρωρο του πλοίου ένα κομμάτι από τη μαντική φηγό της Δωδώνης, το οποίο προειδοποιούσε με ανθρώπινη φωνή για κάθε επερχόμενο κίνδυνο. Σημαντικοί σταθμοί της Αργούς στο ταξίδι της για την Κολχίδα ήταν η Λήμνος, η Σαμοθράκη, η «πολύχρυσος και πολύχαλκος» κατά τον Όμηρο Τροία, την οποία κατέλαβαν, και η Κύζικος. Στην Κολχίδα ο βασιλιάς Αιήτης υπέβαλε τον Ιάσονα σε επικίνδυνους άθλους, πριν του δώσει το χρυσόμαλλο δέρας. Αν κάποιος το έκλεβε, ο βασιλιάς θα έχανε την εξουσία του και τη ζωή του, σύμφωνα με έναν χρησμό. Στόχος του ήταν λοιπόν να εξοντώσει τον Ιάσονα. Εκείνος όμως κατάφερε να ολοκληρώσει τις δοκιμασίες με τη βοήθεια της κόρης του Αιήτη, της Μήδειας. Έτσι ο Ιάσονας διέφυγε από την Κολχίδα κλέβοντας το χρυσόμαλλο δέρας. Η επιστροφή των Αργοναυτών ήταν περιπετειώδης. Αφού διέπλευσαν τον ποταμό Ίστρο, τον σημερινό Δούναβη, και βγήκαν στις Ιλλυρικές ακτές, ύστερα τον Ηριδανό και τον Ροδανό, τελικά κατέληξαν στην Συρρηνική θάλασσα μέσω της χώρας των Κελτών. Σημαντικοί σταθμοί του υπόλοιπου ταξιδιού τους ήταν η νήσος Αιθαλία, απέναντι από την Κορσική, ο κήπος των Εσπερίδων και η Κρήτη. Ο Όμηρος μετά την Αργοναυτική Εκστρατεία αρκετούς από τους γιους των Αργοναυτών μαζί με άλλους Αχαιούς ήρωες, τους συγκαταλέγει σε αυτούς που συμμετείχαν στην Τρωική Εκστρατεία. Οι περισσότερες δε περιοχές που σχετίζονται με το ταξίδι των Αργοναυτών όπως μας πληροφορούν οι αρχαίες πηγές και η αρχαιολογική έρευνα σχετίζονται με τον χρυσό, τον χαλκό και τον σίδηρο και την επεξεργασία τους.
Ο Αργοναυτικός μύθος είναι γεμάτος από συγκεκαλυμμένες παραπομπές στη μεταλλουργία. Η κυριότερη από αυτές σχετίζεται με την ιδιότητα του ίδιου του χρυσόμαλλου δέρατος. Στην περιοχή της Κολχίδας υπήρχε ο Υάσις ποταμός, του οποίου η κοίτη παρέσυρε κόκκους χρυσού. Η αρχαιότερη μέθοδος για την απόληψή τους ήταν η χρήση πυκνόμαλλων δερμάτων από αιγοπρόβατα, που τοποθετούνταν στην κοίτη του ποταμού. Αυτή η μέθοδος εξελίχθηκε αργότερα στο ρείθρο-φάτνη. Προστέθηκε δηλαδή ένα ξύλινο λούκι επενδεδυμένο με τα δέρματα των συγκεκριμένων ζώων. Και στις δυο περιπτώσεις ο βαρύς χρυσός, σε ψήγματα ή σκόνη, παρασυρόμενος από το νερό συγκρατιόταν από το πυκνό τρίχωμα. Από την έντονη λάμψη του χρυσού που είχε κατακαθίσει στο δέρμα του ζώου προέκυψε η μυθική περιγραφή του χρυσόμαλλου δέρατος
ΠΗΓΕΣ:
Απολλωνίου του Ροδίου, «Ἀργοναυτικά»
P. DECHARME, Μυθολογία της Αρχαίας Ελλάδος.
Ιωάννη Λεονάρδου, Μεταλλεία και Μαντεία στην Αρχαιότητα, Αθήνα 2011
